ساروج یکی از مصالح ساختمانی است که در دوران کهن برای ساخت بناهای مختلفی استفاده می‌شد و در واقع نوعی ملات به‌شمار می‌رود که در ایجاد استحکام و مقاومت بالای سازه نقش مهمی را ایفا می‌کند.
این ماده علاوه‌بر ساخت بناها و آثار تاریخی در گذشته به‌طور معمول برای دفن اشیای گرانبها نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت که می‌توان گفت یکی از ابتکارهای معماران ایرانی به‌شمار می‌رود که در ادامه درباره تاریخچه این ملات و چگونگی تخریب آن بیشتر بحث می‌کنیم.
درآمدی بر تاریخچه ساروج
درحال‌حاضر برای ساخت‌وساز بناهای مختلف از ملات‌های سیمانی و دیگر مواد کاربردی استفاده می‌شود که در واقع می‌توان گفت این فرایند دارای قدمت تاریخی است و در سده‌های گذشته نیز افراد از ترکیب خاصی برای تهیه ملات استفاده می‌کردند.
باید بدانید ساروج که در مواقعی با نام چاروک نیز معروف است، در گذشته به‌عنوان ملات برای ساختمان‌سازی مورد استفاده قرار می‌گرفت که بخش زیادی از آن را آهک و سیلیس تشکیل می‌دهد.
بسیاری شواهد و اسناد تاریخی نشان می‌دهد که قدمت استفاده از این ماده به حدود 700 سال می‌رسد که گفته می‌شود تا حدود 80 سال پیش یعنی در اوایل دوره پهلوی نیز هنوز به‌عنوان یکی از مصالح ساختمانی به‌کار گرفته می‌شد.
هرچند دیگر از این ماده برای ساخت‌وساز استفاده نمی‌شود اما بقایای آن را می‌توان در پایه‌های برخی از بناهای قدیمی و باستانی مشاهده کرد که باعث می‌شود هنوز هم محکم و مقاوم در جای خود باقی بمانند.
تا سال‌های زیادی این ملات در ایران و برخی دیگر از کشورهای همسایه برای ساخت بناهای نظامی، کانال‌های انتقال آب و ساختمان‌های مذهبی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
در نظر داشته باشید که در ایران تاکنون سازه‌های ساروجی کشف نشده اما از این ملات معمولا برای ساخت پی ساختمان استفاده زیادی می‌شد که یکی از نمونه‌های مشهور مربوط به سی و سه پل اصفهان است.
از ویژگی‌های بسیار مهمی که می‌توان برای این ماده کاربردی در نظر گرفت، محافظت در برابر نفوذ آب و رطوبت است که آن را به مصالحی پرکاربرد در بخش‌های مختلف سازه‌ها تبدیل می‌کند.
مواد تشکیل دهنده چاروک چیست؟
با توجه به اینکه از مواد طبیعی موجود در هر منطقه برای ساخت این ترکیب استفاده می‌شود، ممکن است مواد اولیه براساس موقعیت جغرافیایی کمی متفاوت باشد اما به‌طور کلی مواد تشکیل‌دهنده چاروک عبارت‌اند از:
- آهک: یکی از مهم‌ترین مواد اولیه مصرفی برای ساخت این ملات، آهک است که به‌عنوان یک پرکننده عمل می‌کند و باعث می‌شود تا دیگر اجزا در کنار یکدیگر قرار بگیرند.
- خاک رس و ماسه: معمولا نسبت مناسبی از خاک رس و ماسه برای ساخت ملات ساروج استفاده می‌شود تا قدرت چسبندگی را بالا ببرد و مانع از ایجاد ترک‌خوردگی شود.
- خاکستر کود گیاهی یا حیوانی: سیلیس نیز در ترکیب مواد تشکیل‌دهنده این ملات به‌کار می‌رود که برای دسترسی به این ماده معمولا از خاکستر کودهای حیوانی یا گیاهی استفاده می‌شود که قابلیت بهبود عملکرد در شرایط آب‌وهوایی سرد را دراد.
- موی حیوانات: ازآنجایی‌که حجم این ماده بعداز خشک‌شدن کاهش پیدا می‌کند، در گذشته برای جلوگیری از ایجاد ترک‌های زیاد روی بنا مقداری از الیاف حیوانی نیز به دیگر ترکیبات اضافه می‌شد.
انواع مختلف ملات ساروجی کدام است؟
به‌طور معمول برای ساخت این ملات از خاک رس و آهک با نسبت‌های 6 به 4 استفاده می‌شود تا بعداز ترکیب‌کردن آن‌ها، گل را برای مدت‌زمان 2 روز ورز دهند. سپس الیاف موی حیوانات را اضافه می‌کنند و مواد به‌دست آمده را می‌کوبند.
در همین راستا معیاری که باعث می‌شود تا این ماده را در گروه‌های مختلفی قرار دهند روش تولید چاروک است که در شهرهای مختلف کاربرد زیادی دارد و شامل موارد زیر می‌شود:
- گرم: در بسیاری از شهرهای جنوب کشور برای اینکه گل مناسبی به‌منظور ساخت بناهای مورد نظر به‌دست آید معمولا کلوخ‌های خاک رس را حرارت می‌دادند و بعداز خشک‌شدن در دمای بیرون، ترکیب حاصل را پخته و آسیب می‌کردند.
- سرد: در این روش برای ساخت ملات نیاز به حرات‌دادن نیست و مطابق با حالت معمول چاروک را تولید می‌کنند اما موادی مانند چربی گوساله، سفیده تخم‌مرغ و موی بز را برای بهبود خواص، به این ترکیب می‌افزایند.
چطور می توان ساروج را تخریب کرد؟
هرچند این ترکیب خیلی محکم و سخت است که همین مسئله باعث می‌شود تا ازبین‌بردن آن کاری دشوار باشد اما درحال‌حاضر چندین روش برای تخریب اصولی این نوع ملات سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد که شامل موارد زیر هستند.
تخریب ملات چاروک با استفاده از روش های فیزیکی
معمولا اولین راهکاری که برای ازبین‌بردن سطوح سخت و مقاوم به‌کار می‌رود اعمال فشارهای فیزیکی با استفاده از روش‌های مختلفی است که می‌تواند به شکسته‌شدن این ماده کمک کند.
بر همین اساس برای آن دسته از افرادی که قصد دارند تا این ملات آهکی را با کمک روش‌های فیزیکی تخریب کنند امکان به‌کارگیری مواد منفجره همچون دینامیت یا اعمال فشار با استفاده از جک‌های مکانیکی و هیدرولیکی وجود دارد.
تخریب ساروج با استفاده از روش های شیمیایی
مواد شیمیایی مختلفی را می‌توان نام برد که قابلیت تخریب ترکیبات موجود در این ملات را دارند و روشی کاربردی برای برطرف‌کردن چاروک برای افراد فراهم می‌کنند که عبارت‌اند از:
- کتراک: شما می‌توانید با خرید کتراک این مواد را از بین ببرید. این تخریب‌کننده درون حفره‌ای تزریق شده که با گذشت زمان و افزایش حجم، فشاری را ایجاد می‌کند که باعث شکسته‌شدن ملات می‌شود.
- حلال: از موادی که برای حل‌کردن بتن به‌کار می‌رود، می‌توان برای تخریب این ملات نیز استفاده کرد که تا حدودی تاثیرگذار است.
- اسید: به‌منظور استفاده از این روش باید با یک دستگاه مخلوط اسید قوی را به داخل ملات تزریق کنید.
در میان تمامی روش‌های شیمیایی که برای ازبین‌بردن ملات آهکی به‌کار می‌رود، به‌طور معمول کتراک با توجه به کارایی بالایی که دارد مورد توجه قرار می‌گیرد که باید گفت قیمت کتراک با توجه به نوع، حجم، برند و کیفیت تعیین می‌شود.
جمع‌بندی
ساروج نوعی ملات آهکی است که در سال‌های گذشته برای ساخت بناهای مختلف به‌کار گرفته می‌شد که با توجه به مقاومت بالا در برابر رطوبت، از نفوذ آب و ایجاد خرابی برای سازه جلوگیری می‌کرد که در واقع تاریخچه استفاده از این ماده مربوط به 700 سال پیش است.
درحال‌حاضر برای تخریب بقایای این ماده در مکان‌های مختلف از روش‌های فیزیکی مانند جک، انفجار یا راه‌های شیمیایی همچون اسید، کتراک و حلال استفاده می‌کنند که شما می‌توانید برای خرید بهترین کتراک سری به وب‌سایت کات راک بزنید.
0 دیدگاه