مشهد، یکی از بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین کلان‌شهرهای ایران، به واسطه وجود حرم مطهر امام رضا (ع)، همواره مقصد زیارتی و سیاحتی میلیون‌ها زائر و گردشگر بوده است. این شهر مقدس با داشتن پیشینه‌ای غنی از تاریخ و فرهنگ، نقش بسزایی در حفظ و انتقال ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی ایران زمین دارد. مردم مشهد با لهجه شیرین و خونگرم خود، نمادی از اصالت و مهمان‌نوازی ایرانی هستند و فرهنگ و سنت‌های این دیار همچنان زنده و پویا باقی مانده‌اند.
از آیین‌های مذهبی و جشن‌های محلی گرفته تا هنرهای دستی و موسیقی بومی، هر کدام بخشی از هویت فرهنگی مشهد را تشکیل می‌دهند. این آداب‌ورسوم، نه‌تنها پیوندی عمیق با تاریخ و مذهب دارند، بلکه بازتابی از زندگی روزمره، باورها و ارزش‌های اجتماعی مردم این منطقه نیز هستند. در این مقاله، با نگاهی دقیق‌تر به برخی از جنبه‌های فرهنگ، آداب‌ورسوم و سنت‌های مردم مشهد، به بررسی و شناخت بیشتر این میراث ارزشمند می‌پردازیم.
معرفی جشن‌ها و مراسم محلی مردم مشهد
مشهد، یکی از شهرهای تاریخی و مهم ایران، علاوه بر جاذبه‌های مذهبی و تاریخی‌اش که هر ساله گردشگران با خرید بلیط قطار تهران مشهد به آنجا سفر می‌کنند، دارای جشن‌ها و مراسم‌های محلی منحصربه‌فردی است که نمایانگر فرهنگ و سنت‌های غنی این منطقه است. مردمان مشهد با برگزاری این آیین‌ها و مراسم‌ها، به پاسداشت و انتقال فرهنگ بومی خود به نسل‌های آینده می‌پردازند. در ادامه به معرفی برخی از این جشن‌ها و مراسم‌های محلی اشاره می‌کنیم:
مراسم چراغ برات
چراغ برات، یکی از رسوم باستانی و معنوی مردم مشهد است که هر سال در روزهای دوازدهم، سیزدهم و چهاردهم ماه شعبان برگزار می‌شود. این مراسم به یاد و آمرزش برای درگذشتگان نزدیک است و به‌عنوان یک جشن خاص برای ساکنان شهر مشهد محسوب می‌شود.
در این روزها، مردم به گورستان‌ها می‌روند و با قرائت قرآن، فاتحه و اهدا صدقات و خیرات، برای درگذشتگان خود دعا می‌کنند. هنگام غروب سیزدهم ماه شعبان، کسانی که به‌تازگی فردی را از دست داده‌اند، مراسم خاصی برگزار می‌کنند. در این مراسم، نانی سنتی به نام "روغن جوش" یا "چلبک" پخته و میان مردم پخش می‌شود تا برای آمرزش روح درگذشتگان دعا کنند و از خداوند برکت و رحمت برای آنان طلب نمایند.
مراسم باران خواهی
مراسم باران خواهی یکی از آداب‌ورسوم سنتی خراسان رضوی است که از قدیم الایام تا به امروز در مشهد و مناطق دیگر این منطقه رواج دارد. این مراسم به منظور طلب بارش باران برگزار می‌شود و به‌عنوان جزئی از فرهنگ مردم محسوب می‌شود.
در این مراسم، زنان و دختران عروسک‌هایی از چوب و پارچه تهیه می‌کنند و سپس آن را در محله‌ها و روستاها می‌چرخانند و با خواندن دعا و قسم‌دادن به اسماء مقدس، از خداوند طلب باران می‌کنند. کسانی که مسئول گرداندن عروسک‌ها هستند، از مردم برای پختن آش کمک می‌خواهند. مردم نیز با دادن مواد لازم برای آش و ریختن آب بر روی عروسک‌ها، دعا می‌خوانند: «الله تو بده باران، به حرمت مرزداران، گندم به زیر خاکه، از تشنگی هلاکه».
چهارشنبه‌سوری در مشهد
در شهر مشهد و روستاهای اطراف، جشن چهارشنبه‌سوری به‌عنوان یکی از مراسم‌های محلی برجسته و محبوب شناخته می‌شود که در برخی مناطق هنوز زنده است. در این روز، خانواده‌ها و آشنایان دور هم جمع می‌شوند و مراسم‌های مختلفی را برگزار می‌کنند که از جمله آنها می‌توان به روشن‌کردن آتش، پریدن از روی آتش، اسپند دود کردن، قاشق‌زنی و فال‌گوش‌ایستادن اشاره کرد.
ماه محرم در مشهد مقدس
ماه محرم در مشهد مقدس، همانند سایر نقاط ایران، به‌عنوان ماهی از عزاداری و ماتم برای شهادت امام حسین (ع) و یاران باوفایش، با آداب‌ورسوم خاصی برگزار می‌شود. در اینجا، عزاداری‌ها و مراسم معنوی و فرهنگی در حرم مطهر امام رضا (ع) و دیگر اماکن مقدس مشهد به شکلی بی‌نظیر برگزار می‌شوند.
در طول این ماه، عزاداران عموماً لباس‌های سیاه پوشیده و با تلاوت دعاها و نوحه‌ها به عزاداری می‌پردازند. در حسینیه‌ها و مساجد، مراسم‌هایی همچون روضه‌خوانی، نوحه‌خوانی و سینه‌زنی در دهه اول محرم و دهه آخر صفر برگزار می‌شود.
در مشهد مقدس، مراسم باشکوهی در مهدیه مشهدالرضا برگزار می‌شود که شامل سخنرانی‌ها، روضه‌خوانی، نوحه‌خوانی و پذیرایی از مردم شریف شهرستان و گردشگران است. دو بار در سال، به‌ویژه در شب‌های شهادت امام حسین و امام رضا، مراسم خطبه‌خوانی در صحن انقلاب (عتیق) حرم مطهر ثامن‌الحجج (ع) برگزار می‌شود که جمعیت زیادی از مردم و زائران شرکت می‌کنند. در این دوره زمانی، تعداد زیادی گردشگر به شهر مشهد سفر می‌کنند، بنابراین پیش از خرید بلیط قطار، این موضوع را مد نظر داشته باشید.
رقص‌های محلی
استان خراسان، با تنوع فرهنگی و تاریخی غنی خود، دارای رقص‌های محلی گوناگونی است که بسته به موقعیت جغرافیایی و قومی هر منطقه، تفاوت‌های چشمگیری دارند. در شمال خراسان، مناطق کردنشین با رقص‌های پرجنب‌وجوش و پرانرژی خود شناخته می‌شوند، درحالی‌که در جنوب خراسان، رقص‌ها سبک آرام‌تر و سنتی‌تر دارند. هر کدام از این رقص‌ها بازتابی از تاریخ گران‌بها و فرهنگ پربار این سرزمین پهناور هستند.
شهر مشهد، به‌عنوان مرکز استان خراسان رضوی، محل تجمع مردمانی از شهرها و روستاهای مختلف این استان است. مهاجرانی که به مشهد آمده‌اند، سنت‌ها و آیین‌های محلی خود را با خود آورده و در جشن‌ها و مراسم‌های مختلف به نمایش می‌گذارند.
نقش موسیقی و آواز سنتی خراسان در آداب‌ورسوم مردم مشهد
استان خراسان به‌عنوان یکی از پهناورترین مناطق شرق کشور، میزبان فرهنگ‌ها و قومیت‌های متنوعی از جمله کرد، ترک، فارس، لر و حتی عرب است. این تنوع فرهنگی و قومیتی به طور طبیعی تأثیر عمیقی بر آداب‌ورسوم و هنرهای سنتی مردم این منطقه، به‌ویژه شهر مشهد، گذاشته است. موسیقی و آواز سنتی خراسان یکی از جلوه‌های بارز این تأثیرات فرهنگی است که جایگاه ویژه‌ای در زندگی روزمره و مناسبت‌های مختلف مردم مشهد دارد.
موسیقی سنتی خراسان که بخشی از هویت فرهنگی این منطقه را تشکیل می‌دهد، دارای انواع و سبک‌های گوناگونی است که هر کدام بیانگر فرهنگ و تاریخ قومیت‌های مختلف ساکن در این منطقه هستند. این موسیقی‌ها و آوازها نه‌تنها در مراسم‌ها و جشن‌های مردمی بلکه در مناسبت‌های مذهبی نیز نقش پررنگی دارند. یکی از معروف‌ترین نمونه‌های آوازهای سنتی در مشهد، شعرخوانی‌ها و هم‌خوانی‌هایی است که به‌ویژه در ایام خاص سال در حرم امام رضا (ع) برگزار می‌شود. این مراسم‌ها با حضور گسترده مردم و زائران از نقاط مختلف کشور و حتی جهان، به نمایش ارادت و عشق به امام رضا (ع) اختصاص دارد.
بازی‌های سنتی و تفریحی در مشهد: حفظ فرهنگ و تقویت ارتباط اجتماعی
در شهر مشهد، بازی‌های سنتی و فعالیت‌های تفریحی به‌عنوان بخشی از فرهنگ و هویت مردم این منطقه، نقش مهمی دارند. این بازی‌ها از گذشته‌های دور به ارث رسیده‌اند و با وجود تحولات مدرن، همچنان به‌عنوان نمادهایی از هویت فرهنگی و جامعه مشهد شناخته می‌شوند.
کشتی یکی از ورزش‌های سنتی رایج در مشهد است که شامل تکنیک‌های مبارزه و قدرت فیزیکی است. کشتی‌گیران مشهدی با حضور در مسابقات محلی، قدرت، چابکی و مهارت خود را در این ورزش باستانی به نمایش می‌گذارند. کشتی با چوخه نیز یکی دیگر از آداب‌ورسوم مردم مشهد محسوب می‌شود. این ورزش جزئی از سنت‌های مردم مشهد از گذشته‌های دور بوده و ریشه آن در سنت پهلوان‌پروری در این منطقه است.
علاوه بر این، بازی‌هایی مانند استاد سه پایه، کبد پدی، قایم موشک، سنگ و پنج، آفتاب و مهتاب و... نیز جزء سنت‌های تفریحی مشهد هستند که هر کدام از آنها خصوصیات و محبوبیت خود را در جامعه محلی دارند.
جمع‌بندی
جشن‌ها و مراسم‌های محلی مشهد، جلوه‌ای از فرهنگ و تاریخ این شهر را به نمایش می‌گذارد. این مراسم‌ها نه‌تنها به حفظ سنت‌ها و آداب‌ورسوم کمک می‌کند، بلکه فرصت مناسبی برای گردهمایی و ایجاد همبستگی بین مردم است. با حضور در این جشن‌ها و مراسم‌ها، می‌توان از نزدیک با فرهنگ غنی و بومی مشهد آشنا شد و از زیبایی‌های آن لذت برد.
.jpg)
.gif)
0 دیدگاه