افشای صورت‌های مالی در دستور کار صندوق تثبیت

طی سال‌های اخیر به خصوص همزمان با سقوط شاخص در مرداد ماه 99 و ریزش‌های پی‌ در پی که ماه‌ها گریبان‌گیر بازار سرمایه شده بود، فعالان و کارشناسان بازار سرمایه با هر بار ریزش شاخص صحبت از ورود صندوق تثبیت به حل بحران پیش آمده را پیش می‌کشیدند و خواستار حمایت از سهامداران خرد با استفاده از منابع صندوق تثبیت می‌شدند. همزمان با سقوط شاخص در پی اتفاقات سال 99، مصوب شد که به منظور حمایت از سرمایه‌گذاران مبلغ ۵۱۰ میلیون دلار که مبلغ ریالی آن چیزی حدود ۱۲ هزار میلیارد تومان می‌شد از منابع صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت واریز شود در حال حاضر پس از گذشته نزدیک به دو سال هنوز مبلغ مصوب شده به طور کامل به صندوق تثبیت بازار واریز نشده است.

 نحوه انجام معاملات، چگونگی اختصاص منابع صندوق تثبیت به سهم‌های مختلف در بازار و به طور کلی ابهامات موجود در عملکرد این صندوق مساله‌ای است که همواره ذهن فعالان و سهامداران بازار سرمایه را به خود مشغول می‌کند؛ برای رفع ابهامات موجود در خصوص استراتژی‌های معاملاتی این صندوق و به علاوه نحوه نظارت نهادهای متولی بر عملکرد و چگونگی اقدامات صندوق تثبیت موضوعی است که در گفت‌وگو با امیرمهدی صبایی، مدیرعامل صندوق تثبیت بازار به جزییات آن پرداخته‌ایم:

در ابتدا بفرمایید، وظیفه اصلی صندوق تثبیت بازار چیست و این صندوق در چه مواقعی باید به داد بازار سرمایه و سهامداران برسد؟

وظیفه صندوق تثبیت براساس مفاد ماده 28 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر، کاهش ریسک‌های بازار سرمایه در مواقع بحران‌های مالی و اقتصادی و به علاوه اجرای سیاست‌های عمومی حاکمیتی است. این صندوق براساس همین ماده قانونی تاسیس شده و در حال فعالیت است. در حال حاضر این صندوق براساس منابع و نقدینگی که در اختیار دارد با تشخیص وقوع بحران‌های مالی و اقتصادی بر اساس پارامترهای تعیین شده توسط هیات امنای خود عمدتا در طرف خریدار در بازار ظاهر می‌شود و منابعی که طبق اساسنامه در اختیار آن قرار گرفته است را صرف خرید سهام و تزریق آن منابع به بازار سهام می‌کند. صندوق تثبیت بازار با استفاده از این سازوکار از تعمیق و شدت گرفتن بحران‌ها و به علاوه شیوع ترس فراگیر به بازار سرمایه به واسطه ادامه‌دار شدن هیجانات در روزهای پس از وقوع یک بحران، از پیش آمدن چنین مواردی جلوگیری می‌کند.

آیا صندوق تثبیت برای انجام معاملات و به طور کلی اقدامات خود در بازار سرمایه از این بازار کارمزدی را دریافت می‌کند؟

در خصوص کارمزدی که صندوق تثبیت از معاملات دریافت می‌کند باید گفت صندوق تثبیت از اواخر مرداد ماه 99 تاکنون تقریبا یک سال و 10 ماه است که 30درصد از حق نظارت سازمان بورس را به شکل روزانه و مستقیم از شرکت سپرده‌گذاری مرکزی دریافت می‌کند، صندوق تثبیت به هیچ وجه  کارمزدی به وِیژه کارمزدی که به بورس‌ها، ارکان بازار سرمایه و کارگزاری‌ها تعلق می‌گیرد را دریافت نمی‌کند و از آن سهمی ندارد و فقط 30درصد از حق نظارت سازمان بورس را دریافت می‌کند.این محل به عنوان یکی از منابع تامین نقدینگی برای صندوق تثبیت بازار محسوب می‌شود.

به غیر از دریافت 30درصد از حق نظارت سازمان بورس توسط صندوق تثبیت بازار، سایر منابع تامین نقدینگی مورد نیاز این صندوق کدام است؟

در اساسنامه این صندوق محل دیگری نیز برای تامین منابع پیش‌بینی شده است که دولت یکی از منابع اصلی تامین منابع مورد نیاز این صندوق محسوب می‌شود.دولت تنها برای تاسیس این صندوق 20 میلیارد تومان آورده وارد کرده است علاوه بر آن از منابع داخلی سازمان بورس نیز به این صندوق تخصیص داده می‌شود در واقع بخشی از منابع تخصیصی سازمان بورس به شکل نقدی و بخشی نیز به همان منوال گفته یعنی 30درصد حق نظارت روزانه سازمان بورس به صندوق تعلق می‌گیرد.محل سوم تامین منابع صندوق نیز یک درصد از منابع سالانه صندوق توسعه ملی است.

آیا طی سال‌های اخیر میزان دریافت کارمزد از منابعی نظیر سازمان بورس تغییری داشته است؟

تنها مبلغ پیش‌بینی شده‌ که صندوق تثبیت در یک سال و 10 ماه گذشته دریافت ‌کرده است کارمزد 30 درصدی از حق نظارت سازمان بورس بوده است که البته از ابتدا نیز این مبلغ را دریافت می‌کرده است هر چند این مبلغ با توجه به حجم معاملات متغیر است اما منوال همیشگی کسب کارمزد در صندوق تثبیت همین روال بوده است.

تاکنون چه میزان منابع از صندوق توسعه ملی دریافت شده است، با توجه به این که مصوب شده بود تقریبا 12 هزار میلیارد تومان از این صندوق به صندوق تثبیت تزریق شود؟

در حال حاضر 5هزار میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی دریافت شده است. در حقیقت مهم‌ترین منابع صندوق تثبیت همین  یک درصد منابع سالیانه صندوق توسعه ملی است که براساس مصوبه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت این مبلغ برای سال 99، معادل ریالی مبلغ 510 میلیون دلار تعیین شد که از این مبلغ 5هزار میلیارد تومان تا الان پرداخت شده است با اینکه دو سال از اولین مصوبه اختصاص این مبلغ در مرداد 99 می‎گذرد و این مصوبه توسط شورای عالی امنیت ملی تصویب شده است اما هنوز این میزان به طور کامل به صندوق تثبیت تزریق نشده و با توجه به نرخ امروز ارز، به طور حداقلی چیزی حدود 7.5 هزار میلیارد تومان از تعهد پرداخت صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار باقی مانده است.

صندوق تثبیت براساس چه استراتژی‌هایی اقدام به خرید در بازار سرمایه می‌کند؟

این صندوق دارای یک شیوه‌نامه معاملاتی است که طبق استراتژی معاملاتی آن در بازار دست به معامله می‌زند علاوه بر این شیوه‌نامه، سیاست‌هایی نیز وجود دارد که توسط هیات امنای این صندوق برای انجام معاملات تعیین می‌شود؛ در حقیقت این سیاست‌ها استراتژی‌ و چارچوب‌هایی را برای ورود به بازار توسط صندوق تثبیت تبین و ترسیم کرده است. سیاست‌های هیات امنا زمان ورود، نحوه ورود، انتخاب سهام و دامنه مورد نظر برای خریداری و حتی فروش سهام، حدنصاب‌ها در خرید و فروش همه و همه متغیرهایی هستند که استراتژی‌های معاملاتی صندوق تثبیت را تعیین می‌کنند. استراتژی‌ها و مصوبات هیات امنا مدون شده و براساس این استراتژی‌ها است که صندوق تثبیت اقدامات خود را در بازار انجام می‌دهد.

آیا مرجعی برای ارائه گزارشات از نحوه عملکرد و به علاوه  نظارت بر این صندوق‌ها وجود دارد؟

براساس مفاد اساسنامه این صندوق، سازمان حسابرسی به عنوان بازرس قانونی و حسابرس مستقل صندوق تثبیت فعالیت می‌کند که طبق اساسنامه باید هر شش ماه یک بار گزارشی را در خصوص عملکرد، منابع و مصارف صندوق تثبیت تهیه کند و این گزارش به اعضای هیات امنای صندوق ارائه می‌شود علاوه بر آن، صندوق تثبیت نهاد مالی تحت نظارت سازمان بورس است و سازمان بورس به شکل روزانه به تمامی عملیات صندوق تثبیت دسترسی دارد. صندوق نیز گزارشات موردی و ماهانه را به سازمان بورس ارائه می‌دهد که این گزارشات علاوه بر گزارشات حسابرسی شده‌ای است که به هیات امنای خود صندوق ارائه می‌شود.نظارت‌های لازم  توسط نهاد ناظر به شکل تخصصی بر صندوق تثبیت انجام می‌شود.

بازوهای نظارتی قوای سه‌گانه از جمله قوه قضاییه هم به صورت موردی و برحسب نیاز به عملکرد صندوق تثبیت رسیدگی می‌کند از طرفی قوه قضاییه دسترسی آزاد به تمامی مدارک و مستندات صندوق تثبیت را دارد که به صورت کامل از زمان تاسیس این صندوق تا سال گذشته این حسابرسی توسط بازوهای نظارتی قوه مقننه و قوه قضاییه انجام شده است.

آیا تاکنون انتظاراتی که از عملکرد صندوق تثبیت و اقدامات حمایتی آن در بازار می‌رفت توسط این صندوق برآورده شده است؟

طبق مبلغی که از دو سال قبل برای تزریق به صندوق تثبیت تعیین شده است و تاکنون حداکثر 40 درصد این منابع توسط صندوق توسعه ملی پرداخت شده است باید گفت اگر یکی از پارامترهای مهم از معیارهای ارزیابی عملکرد این صندوق تخصیص منابع به بخش‌های مختلف باشد باید در نظر داشت منابعی که قانون برای این صندوق پیش‌بینی کرده است به صورت کامل در اختیار این صندوق قرار نگرفته است اگر این صندوق به میزانی که قانون برای آن پیش‌بینی کرده است به نقدینگی مجهز نباشد طبیعتا با بضاعت موجود و ظرفیت‌هایی که در اختیارش قرار گرفته است نمی‌تواند انتظارات موجود را برآورده ساخته و از ظرفیت‌های ایجاد شده استفاده کند.

آیا برنامه‌ای برای ارائه گزارشات مالی صندوق تثبیت به عموم دارید؟

با توجه به اینکه بنده کمتر از 9 ماه است که در مجموعه صندوق تثبیت فعالیت می‌کنم معتقدم اگر اطلاعات دقیق‌تری از این صندوق در اختیار فعالان بازار قرار گیرد به نفع کلیت بازار سرمایه خواهد بود، با این وجود این مساله جزو برنامه‌هایی است که در حال پیگیری آن هستیم. در واقع در حال دریافت مجوزهای لازم از سازمان بورس هستیم و به زودی صورت‌های مالی صندوق تثبیت بازار را افشا خواهیم کرد و با افشای صورت‌های مالی و در اختیار قرار گرفتن اطلاعات دقیق‌تر از صندوق تثبیت، بازار می‌تواند متناسب با ظرفیت‌های این صندوق در خصوص عملکرد و انجام وظایفش عملکرد آن را مورد بررسی قرار دهد.