تاثیر راهکارهای ارائه شده در حل مشکلات صنعت پتروشیمی

به گزارش رصد اقتصادی ، صنعت پتروشیمی ایران، صنعتی که در شرایط حساس کنونی یک صنعت کارآمد و استراتژیک است و به دلیل تأثیری که در اقتصاد و افزایش درآمدهای ارزی کشور دارد از اهمیت بالایی برخوردار است. آیا صنعت پتروشیمی کشور به مانند صنعت نفت تحریم پذیر است یا خیر؟ میزان تاثیرپذیری صنعت پتروشیمی از افزایش قیمت دلار چقدر است و راهکارهای موجود را بررسی می‌کنیم.

تاثیر تحریم ها بر صنعت پتروشیمی ایران

دولتمردان آمریکا بار‌ها در مصاحبه‌های خود اعلام کردند به دنبال تشدید تحریم‌ها علیه ایران هستند و حتی برخی شرکت‌های پتروشیمی نیز از این امر مستثنی نیستند. وزارت خزانه‌داری آمریکا در خردادماه ۱۳۹۸ طی بیانیه ای تحریم‌های جدیدی را علیه اقتصاد ایران اعمال کرد که مهمترین آن تحریم شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس و  ۳۹ شرکت وابسته به صنایع پتروشیمی ایران را به بهانه آنچه که ارتباط با سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران خوانده شد، تحریم کرد.

حسن مرادی، استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران در این باره می‌گوید: «اساساً اقتضائات تولید صادرات و فروش صنایع پتروشیمی متفاوت از صنعت نفت کشور است. چرا که شدت گستردگی و تنوع محصولات پتروشیمی کشور به قدری زیاد است که اساساً مسئله تحریم کل صنعت پتروشیمی ایران غیر ممکن است. زیرا زنجیره تولید و گستردگی محصولات و مشتریان ایران سبب می شود عملاً پیگیری و کنترل آن توسط آمریکا بسیار سخت باشد. پتروشیمی حداقل ۳۵۰ نوع محصول با صدها خریدار به ده‌ها مقصد صادراتی دارد و به همین دلیل انعطاف‌پذیری‌اش بالاست، به‌عبارتی صنعت پتروشیمی شرایط مختلفی در حمل زمینی و دریایی دارد و تنوع محصول و مشتری نمی‌گذارد این صنعت تحریم‌پذیر باشد. از طرف دیگر پتروشیمی همچون نفت مبادی مشخص صادراتی و نفتکش‌های عظیم قابل ردیابی ندارد. با این وصف به هر میزان که ما به سمت تحقق هر چه بیشتر صنایع تبدیلی پیش رویم و بتوانیم محصولات اولیه را به محصولات نهایی متنوع تبدیل کنیم، میزان آسیب پذیری صنایع پتروشیمی از تحریم های ایالات متحده آمریکا کاهش پیدا خواهد کرد، ضمن آنکه درآمدهای ارزی کشور نیز رشد چشمگیری پیدا خواهد کرد.»

از نگاه این استاد انرژی دانشگاه تهران، موضوع تحریم صنعت پتروشیمی ایران در عین اینکه یک تهدید جدی می‌تواند برای کشور باشد، می‌تواند فرصت فوق العاده ای را در اختیار صنعت پتروشیمی و علی الخصوص صنایع پایین دستی پتروشیمی قرار دهد. متاسفانه در حال حاضر صنایع پایین دستی پتروشیمی ما به جهت ناتوانی در تأمین مواد اولیه خود با چالش‌های متعددی مواجه هستند. لذا اگر ما بتوانیم مواد اولیه را به صنایع پایین دستی برسانیم دیگر تحریم‌های آمریکا کارساز نخواهد بود و به عبارت بهتر تحریم‌های صنعت پتروشیمی توسط آمریکایی‌ها را دور خواهیم زد.

اثرات افزایش قیمت ارز بر صنعت پتروشیمی

کارشناسان و مدیران واحدهای صنعتی معتقدند واحدهای صنعتی نباید چندباره و از چند ناحیه مورد فشار هزینه‌ای قرار گیرند چرا که طرح تحول اقتصادی به اندازه کافی به افزایش هزینه‌ها و بهای تمام شده کالای تولیدی منجر شده است.

افزایش نرخ ارز به صورت مستقیم هزینه‌های تولید را افزایش می دهد. از مواد اولیه گرفته تا کالاهای واسطه ای همه به نرخ ارز وابسته هستند. افزایش نرخ ارز به شدت حاشیه سود اکثر صنایع کشور را کم کرده و هزینه‌های تولید آنها را افزایش داده است،زیرا رابطه‌ نرخ ارز با واردات، رابطه‌ی معکوس و منفی است؛ یعنی با افزایش نرخ ارز، قیمت کالاهای وارداتی بالا می‌رود.

کالاهای وارداتی از جمله مواد اولیه، کالاهای سرمایه‌ای و کالاهای واسطه‌ای همگی وابسته به ارز هستند، در نتیجه هزینه‌ تولید بالا رفته و قیمت کالاها افزایش می‌یابد.صنایع مختلف کشور از حداقل 10 تا 70 درصد به مواد اولیه‌ خارجی وابستگی دارند و از این منظر افزایش نرخ ارز به معنای افزایش سطح عمومی قیمت‌هاست.

محسن بهرامی، عضو اتاق بازرگانی و صنایع و معادن معتقد است؛نرخ ارز اساسا اثر عمومی بر کلیه صنایع دارد، زیرا نرخ ارز در کشور ما نقش لنگری دارد که برخی از بخش ها به طور مستقیم از آن تاثیر می پذیرند. بخش دیگر به صورت غیر مستقیم با کاهش حجم واردات به بازار داخلی فشار وارد می کند و سبب کاهش تولید داخلی کمی شود در نتیجه و میزان صادرات ما نیز به تبع آن کاهش می یابد.

علاوه بر افزایش قیمت مواد اولیه به دنبال افزایش نرخ دلار و شرایط تحریمی سنگین، سهام اکثر واحد‌های تولیدی به ویژه واحد‌های وابسته به صنایع پتروشیمی با توجه به روند معاملات و نوسانات قیمت ارز، قدرت خرید مواد اولیه تولید را از دست و ادامه این روند امنیت شغلی کارگران این واحدها را به مخاطره می‌اندازد.

حمایت از صنعت پتروشیمی در زمان افزایش قیمت دلار

حجم فروش و ارزش صادرات صنعت پتروشیمی کشور نسبت به گذشته افزایش قابل توجهی داشته و پتروشیمی ها به عنوان دارندگان ارز غیرنقتی عرضه های خوبی در سامانه نیما داشته اند و نقش آنها به عنوان پیشرو در ایجاد تعادل در بازار ارز غیرقابل انکار و موثر است.

به اذعان علی صالح‌آبادی رئیس کل بانک مرکزی، اگر مشکل تولید حل شود قطعا به نفع اقتصاد کشور است. بر همین اساس بانک مرکزی حمایت از صنعت و تولید به ویژه پتروشیمی را در دستور کار قرار دارد و میزبان صادرکنندگان محصولات پتروشیمی درخصوص راهکارهای بازگشت ارز شد. موضوع و محور مهم این جلسه صدور مجوز به صادرکنندگان است که می‌توانند ارز خود را بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا در بازار عرضه کنند.

یوسف کاووسی؛ کارشناس پول و ارز و بانکداری درباره دستورالعمل جدید بانک مرکزی مبنی بر "مجوز خرید توافقی ارز صادرکنندگان توسط صرافی‌ها" گفت: صدور مجوز خرید توافقی ارز صادرکنندگان توسط صرافی‌ها از سوی بانک مرکزی اقدام مثبتی است. 

اجرای این تصمیم می‌‌تواند مشکلات اسکناس ارز در بازار را کاهش دهد و عرضه ارز را افزایش دهد. تجربیات گذشته نشان داده است که معمولا پس از برگزاری این‌گونه جلسات، عرضه ارز در بازار بیشتر شده و احتمالا عرضه ارز در روزهای آینده تقویت خواهد شد.

احمد مهدوی، دبیرکل انجمن صنفی صنعت پتروشیمی با اشاره به اینکه پتروشیمی صنعت پیشرو و مزیت اصلی کشور است، گفت: در حال حاضر هیچ واردکننده‌ای معطل ارز نیست و در بسیاری مواقع شرکت‌های پتروشیمی خریداری برای ارز خود ندارند و در صف منتظر می‌مانند تا ارزشان را بفروشند. با نگاه جدید بانک مرکزی به حوزه واردات و صادرات در راستای کشف قیمت ارز بر اساس عرضه و تقاضا به زودی شاهد آثار مثبت هستیم و امیدواریم تا بازار به تعادل مناسبی برسد. 

بنا بر گفته‌های رئیس کل بانک مرکزی، قطعا حضور شرکت‌های پتروشیمی در بازار ارز به ایجاد تعادل کمک می‌کند و بانک مرکزی نیز حمایت‌ها و اقدامات لازم را در این خصوص انجام خواهد داد. بر اساس گزارش بانک مرکزی شرکت‌های پتروشیمی از پیشنهاد بانک مرکزی استقبال کرده‌‌اند. 

براساس آمارهای ارائه شده در این جلسه، شرکت‌های پتروشیمی از ابتدای سال ۳میلیارد و ۲۷۰میلیون دلار در سامانه نیما عرضه داشته‌اند و پیش‌بینی می‌شود امسال در مجموع حداقل ۱۵میلیارد دلار ارز توسط پتروشیمی‌ها به کشور وارد شود.

خوشبختانه چشم‌انداز صنعت پتروشیمی در کشور روشن است و رشد قابل توجه ارزآوری این صنعت صرفا به‌دلیل افزایش نرخ‌های جهانی نبوده، بلکه هم میزان تولید و هم میزان صادرات محصولات پتروشمی افزایش قابل توجهی داشته و این روند افزایشی امسال با ورود واحدهای جدید به مدار تولید تداوم خواهد داشت.

سمیرا عسکری