رپورتاژ آگهی/
دریافت حق امتیاز تولید
شاید پیشتر عبارت‌هایی مثل تحت لیسانس آلمان یا آمریکا را شنیده باشید. زمانی که شخص حقیقی یا حقوقی حق استفاده از محصول یا برندش را به فرد دیگری واگذار کند، چیز به اسم قرارداد لیسانس یا لایسنس به وجود می‌آید. این قرارداد شرایط و محدویت‌های خاص خود را دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
قرارداد لیسانس چیست؟
قراردادهای لیسانس یا در واقع به توافقاتی اشاره دارند که در آن یک فرد یا شرکت (معمولا صاحب حق یا صاحب مالکیت یک محصول یا خدمات)، به شخص دیگری مجوز یا اجازه می‌دهد تا از این محصول یا خدمات استفاده کند.
این نوع قراردادها برای محصولات و خدمات مختلفی مانند نرم‌افزارها، موسیقی، علمی و صنعتی، برندهای تجاری و حقوق مالکیت فکری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
قراردادهای لیسانس معمولا شرایط و ضوابطی را تعیین می‌کنند که فرد یا شرکتی که مجوز را دریافت کرده است باید آنها را رعایت کند. این شرایط می‌تواند شامل مواردی مانند محدودیت‌های استفاده، توزیع، ترکیب و تغییرات در محصول یا خدمات باشد.
همچنین، در قراردادهای لیسانس معمولا مواردی مانند مدت زمان مجوز، هزینه‌های لیسانس، حقوق مالکیت فکری، و تعهدات طرفین نیز تعیین میشوند.
انواع قراردادهای لیسانس
انواع مختلفی از قراردادهای لیسانس وجود دارند که به طور عمومی بر اساس نوع محصول یا خدماتی که مورد مجوز قرار می‌گیرد، متفاوت هستند. در زیر تعدادی از انواع معمولی قراردادهای لیسانس را بررسی می‌کنیم:
- قراردادهای لیسانس نرم‌افزار: این نوع قراردادها به کاربران اجازه می‌دهد تا از نرم‌افزارها استفاده کنند. این ممکن است شامل مجوزهای مختلفی مانند مجوزهای تجاری، مجوزهای متن با و مجوزهای پرداختی باشد. معمولا شرایط استفاده، تعداد کاربران، دسترسی به کد منبع و مسائل مربوط به حفظ حقوق مالکیت فکری در این قراردادها مورد توافق قرار می‌گیرد.
- قراردادهای لیسانس موسیقی: این نوع قراردادها به ارائه‌دهندگان موسیقی اجازه می‌دهد تا آثار خود را به صورت قانونی به دیگران اجاره دهند. این ممکن است شامل مجوزهای برای استفاده در فیلم‌ها، تبلیغات، بازی‌های ویدئویی، پادکست‌ها و سایر رسانه‌ها باشد.
- قراردادهای لیسانس علمی و صنعتی: در این نوع قراردادها، دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی یا شرکت‌های فناوری مجوزهای استفاده از اختراعات یا فناوری‌های خود را به شرکت‌ها یا فردی دیگر اجازه می‌دهند. این ممکن است شامل مجوزهای برای استفاده در تولید محصولات، توسعه فناوری، یا دیگر موارد مرتبط باشد.
- قراردادهای لیسانس برندهای تجاری: در این نوع قراردادها، صاحبان برندهای تجاری به شرکت‌ها یا فردی دیگر اجازه می‌دهند تا از نام تجاری و لوگوی خود در محصولات یا خدماتی که ارائه می‌دهند استفاده کنند.
همچنین، در مواردی ممکن است انواع دیگری از قراردادهای لیسانس وجود داشته باشد که به صورت خاص برای نیازها و شرایط مختلف ایجاد شده‌اند.
ویژگی های مهم قرارداد لیسانس
ویژگی‌های مهمی که در قراردادهای لیسانس باید مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:
- تعریف صحیح محصول یا خدمات: قرارداد باید محصول یا خدمات مورد مجوز به دقت تعریف کند تا هر دو طرف به روشنی درک کنند که چه محصول یا خدماتی در قرارداد در حالت مجوز داده شده است.
- مدت زمان مجوز: قرارداد باید مدت زمان معین یا غیرمعین مجوز را مشخص کند، به عبارت دیگر باید مشخص شود که چه مدت زمانی استفاده از محصول یا خدمات مجوز داده شده ممکن است انجام شود.
- محدودیت‌های استفاده: شرایطی که مشخص می‌کنند که مجوز دهنده چه استفاده‌هایی از محصول یا خدمات مجوز داده شده را قبول می‌کند و چه استفاده‌هایی ممنوع است.
- حقوق مالکیت فکری: این ویژگی مشخص می‌کند که حقوق مالکیت فکری بر روی محصول یا خدمات به چه صورتی حفظ می‌شود، این شامل مواردی مانند مالکیت نام تجاری، حق نسخه‌برداری و حق انحصاری استفاده می‌شود.
- شرایط مالی: این بخش شامل هزینه‌های مرتبط با مجوز، شرایط پرداخت، هزینه‌های اضافی مانند هزینه‌های پشتیبانی و بروزرسانی است.
- مسئولیت‌ها و تعهدات طرفین: این بخش شرایطی را که هر طرف باید انجام دهد و مسئولیت‌های آنها را مشخص می‌کند، شامل مواردی مانند حفظ محرمانگی، اطلاعات مرتبط با محصول و خدمات، و موارد مشابه است.
- تعویض و انتقال مجوز: قرارداد باید شرایطی را برای تعویض یا انتقال مجوز مشخص کند، اگر این امکان وجود داشته باشد.
- موارد تخلف و پایان قرارداد: شرایطی که تعیین می‌کنند در صورت نقض قرارداد چه اقداماتی انجام خواهد شد و چگونه قرارداد می‌تواند پایان یابد.
- قوانین و مقررات محلی: هر قرارداد لیسانس باید با قوانین و مقررات محلی کشورهای مربوطه سازگار باشد.
-
مفاد دیگر: هر مفاد دیگری که طرفین توافق کرده‌اند و یا مهم می‌باشد باید در قرارداد لحاظ شود.
مزایا و معایب قرارداد لیسانس
قراردادهای لیسانس مزایا و معایبی دارند که در زیر به طور خلاصه شرح داده شده است:
مزایا
- حفظ حقوق مالکیت فکری: قراردادهای لیسانس به صاحبان مالکیت فکری امکان حفظ حقوق خود را می‌دهند و اجازه استفاده از محصول یا خدمات خود را با شرایط مشخصی به دیگران می‌دهند، بدون اینکه حقوق مالکیت خود را از دست بدهند.
- کنترل استفاده: با اعطای مجوز مشخص، صاحبان مالکیت فکری می‌توانند استفاده از محصول یا خدمات خود را کنترل کنند. این شامل محدودیت‌های استفاده، توزیع و انتقال مجوز به طرف سوم می‌شود.
- درآمدزایی: برای صاحبان مالکیت فکری، اعطای مجوز به دیگران می‌تواند منبعی از درآمد باشد. این به ویژه معمولا در مورد نرم‌افزارها، برندهای تجاری و موسیقی اتفاق می‌افتد.
- گسترش بازار: با اجازه استفاده از محصول یا خدمات، صاحبان مالکیت فکری می‌توانند به بازارهای جدید و گسترده‌تری دسترسی پیدا کنند و بیشترین استفاده ممکن را از محصول یا خدمات خود ببرند.
معایب
- اختلافات قانونی: ممکن است در مورد تفسیر شرایط قرارداد و حقوق و تعهدات هر طرف اختلافات قانونی پیش بیاید که ممکن است به دعاوی قانونی و هزینه‌های حقوقی منجر شود.
- محدودیت‌های استفاده: برخی از کاربران ممکن است احساس محدودیت‌های زیادی در استفاده از محصول یا خدمات به دلیل شرایط محدودیت‌های قرارداد لیسانس کنند.
- نیاز به تمدید قرارداد: معمولا مجوزهای لیسانس محدودیت‌ها و شرایط زمانی دارند که نیاز به تجدید نظر و تجدید قرارداد در طول زمان دارد که می‌تواند باعث زحمت برای طرفین شود.
-
ریسک ترکیبی: برای استفاده از محصولات یا خدماتی که مجوز لیسانس دارند، ممکن است نیاز به استفاده از محصولات دیگری نیز باشد که ممکن است با خطرات و ریسک‌های خود همراه باشد.
شرایط قرارداد لیسانس
قراردادهای لیسانس معمولا دارای شرایط متفاوتی هستند که با توجه به نوع آن مشخص میشوند. در ادامه برخی از مهمترین شرایط این قرارداد ذکر خواهد شد.
- انحصاری یا غیر انحصاری بودن قرارداد لیسانس
تفاوت بین قراردادهای لیسانس انحصاری و غیر انحصاری در نحوه اختیاراتی است که به مجوز گیرنده اعطا می‌شود.
- قرارداد انحصاری: در یک قرارداد لیسانس انحصاری، صاحب مالکیت فکری اختیار می‌دهد که مجوز فقط به یک شخص یا شرکت خاص اعطا شود و دیگران مجوز مشابهی نخواهند داشت.
مجوز گیرنده از این نوع قرارداد معمولا اختیارات بیشتری دارد و می‌تواند به طور انحصاری از محصول یا خدمات مورد مجوز استفاده کند، بدون اینکه دیگران اجازه مشابهی داشته باشند. این نوع قرارداد معمولاً با هزینه‌های بالاتری همراه است، زیرا صاحب مالکیت فکری مجوز انحصاری را اعطا می‌کند.
- قرارداد غیر انحصاری: در یک قرارداد لیسانس غیر انحصاری، صاحب مالکیت فکری اختیار می‌دهد که مجوز به چندین شخص یا شرکت داده شود و بیش از یک شخص یا شرکت می‌توانند مجوز مشابهی داشته باشند.
مجوز گیرنده در این نوع قرارداد معمولا دسترسی محدودتری به محصول یا خدمات مورد مجوز دارد و از آن به عنوان یک گزینه در میان تعدادی از دیگر مجوزهای غیر انحصاری استفاده می‌کند. هزینه‌های این نوع قرارداد معمولاً کمتر از قراردادهای انحصاری است، زیرا اختیارات مجوز گیرنده محدودتر است و اختصاص یافته به یک شخص خاص نیست.
با توجه به این توضیحات، می‌توان گفت که وجود انحصاری یا غیر انحصاری بودن قرارداد لیسانس نشان‌دهنده میزان دسترسی و اختیارات مجوز گیرنده به محصول یا خدمات مورد مجوز است.
- شرط محدوده جغرافیایی
صاحب لیسانس می‌تواند حق بهره‌برداری از محصول یا خدمات مورد مجوز را در مکان‌های مختلفی از جغرافیا به دیگران اعطا کند. این مکان‌ها ممکن است بر اساس نیازها و استراتژی‌های تجاری صاحب لیسانس متفاوت باشند.
صاحب لیسانس می‌تواند حق بهره‌برداری را به افراد یا شرکت‌های مختلف در کشورهای مختلف و حتی در قاره‌های مختلف اعطا کند. این زمانی مفید است که مالکیت فکری در یک کشور خاص محدودیت‌هایی دارد یا هدف اصلی از قرارداد توسعه بازار است.
همچنین ممکن است تصمیم بگیرد که حق بهره‌برداری را فقط به مناطق خاصی از یک کشور یا حتی به مناطق معینی از یک شهر یا استان محدود کند. ممکن است صاحب لیسانس حق بهره‌برداری را فقط به کانال‌های خاص توزیع یا فروش، مانند یک زنجیره فروش خاص یا یک شبکه خاص از فروشگاه‌ها، اعطا کند.
صاحب لیسانس می‌تواند حق بهره‌برداری را به مشتریان خاص، مانند شرکت‌های بزرگ یا صنایع خاص، اعطا کند. این می‌تواند از طریق قراردادهای لیسانس مستقیم یا توافقات خاص با مشتریان انجام شود. یا ممکن است صاحب لیسانس تصمیم بگیرد که حق بهره‌برداری را فقط به یک صنعت خاص یا بخش خاصی از صنایع مختلف اعطا کند.
مهمترین نکته از نظر مشاوره حقوقی قراردادها این است که محدوده این حق بهره‌برداری به دقت در شروط قرارداد لیسانس مشخص شود تا هر دو طرف مطمئن باشند که حقوق و تعهدات خود را به درستی درک کرده‌اند.
- شرط عدم رقابت در قرارداد لیسانس
شرط عدم رقابت در قرارداد لیسانس به این معنا است که مجوز گیرنده، به موجب قرارداد لیسانس، متعهد می‌شود که در طول یک مدت زمانی و یا در یک محدوده جغرافیایی معین، از انجام فعالیت‌هایی که ممکن است باعث رقابت با صاحب مالکیت فکری (یا دیگر مجوزهای لیسانس دیگری که به دیگر افراد یا شرکت‌ها اعطا شده است) شود، خودداری کند.
این شرط به منظور حفظ منافع صاحب مالکیت فکری و تضمین حقوق مالکیتی او بر روی محصول یا خدمات مورد مجوز اعمال می‌شود. با این حال، توجه به این نکته ضروری است که شرط عدم رقابت باید به طور معقول و متعادل تنظیم شود تا حقوق و منافع هر دو طرف محافظت شود.
در اینجا چند نکته مهم در مورد شرط عدم رقابت در قرارداد لیسانس وجود دارد:
- مدت زمان و محدوده جغرافیایی: شرط عدم رقابت معمولا برای یک مدت زمان معین و یا در محدوده جغرافیایی خاص اعمال می‌شود.
- محدودیت‌های فعالیت: این شرط ممکن است فعالیت‌های مشخصی را که با محصول یا خدمات مورد مجوز مرتبط است، محدود کند. به عنوان مثال، ممکن است از مجوز گیرنده خواسته شود که در زمینه توسعه، تولید یا فروش محصولات یا خدمات مشابه به محصول یا خدمات مورد مجوز خودداری کند.
- تعیین جزئیات شرط: در قرارداد، جزئیات شرط عدم رقابت، از جمله مدت زمان، محدوده جغرافیایی و نوع فعالیت‌های ممنوع، به دقت باید تعیین شود.
- پویایی بازار و توسعه فناوری: با توجه به تغییرات مداوم در بازار و پیشرفت‌های فناوری، اهمیت تنظیم شرط عدم رقابت در قرارداد تخصصی زیر نظر وکیل به طور معقول و با توجه به شرایط جدید بازار بسیار مهم است.
به علاوه، این شرط باید با قوانین و مقررات محلی و بین‌المللی مطابقت داشته باشد و نباید حقوق مجوز گیرنده را به طور ناعادلانه محدود کند.
- شرط عدم افشا در قرارداد لیسانس
شرط عدم افشا یکی از شرایط مهم در قرارداد لیسانس است که معمولا برای حفظ اطلاعات محرمانه و مشتریان استفاده می‌شود. این شرط به معنای این است که مجوز گیرنده متعهد می‌شود اطلاعات مربوط به محصول یا خدمات مورد مجوز را که به او ارائه شده است و ممکن است محرمانه باشد، در اختیار سایر افراد یا شرکت‌ها نگذاشته و آن را فاش نکند.
در قراردادهای لیسانس، این شرط معمولا به دقت تعریف می‌شود و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تعریف دقیق اطلاعات محرمانه: در قرارداد، اطلاعاتی که تحت حفاظت و عدم افشا قرار می‌گیرند به دقت تعریف میشوند. این شامل اطلاعات تجاری، اطلاعات فنی، داده‌های مشتریان، فرمول‌های محصول، راهنماها و غیره می‌شود.
- مدت زمان عدم افشا: تعیین مدت زمانی که مجوز گیرنده باید اطلاعات را محرمانه نگه دارد، یکی از اجزای این شرط است. ممکن است این مدت زمان به طور معقول برای دوره اعتبار قرارداد یا بعد از پایان آن تعیین شود.
- محدودیت‌های استفاده از اطلاعات: در برخی موارد، شرط عدم افشا شامل محدودیت‌هایی برای استفاده از اطلاعات محرمانه نیز می‌شود. مثلا مجوز گیرنده ممکن است بخواهد استفاده از اطلاعات را تنها به منظور استفاده در محصول یا خدمات مورد مجوز و محدودیت از استفاده در دیگر اهداف ممنوع نماید.
- تعهدات و مسئولیت‌ها: در شروط قرارداد، تعهدات و مسئولیت‌های مجوز گیرنده در قبال عدم افشای اطلاعات محرمانه به دقت تعیین می‌شود. این شامل تعهدات برای حفظ اطلاعات، اجرای تدابیر امنیتی و جبران خسارت‌های ناشی از نقض این شرط می‌شود.
به طور کلی شرط عدم افشا در قرارداد لیسانس به منظور حفظ اطلاعات حساس و محافظت از حقوق مالکیت فکری استفاده می‌شود و از اهمیت بسیاری برخوردار است.
نحوه پرداخت حقوق مالکانه در قرارداد لیسانس
پرداخت حقوق مالکانه در قرارداد لیسانس در شروط قرارداد مشخص می‌شود و معمولا به وضوح تعریف می‌شود. روش‌های مختلفی برای پرداخت حقوق مالکانه وجود دارد، که به توافقات طرفین و ماهیت محصول یا خدمات مورد مجوز بستگی دارد.
برخی از روش‌های معمول برای پرداخت حقوق مالکانه عبارتند از:
- هزینه ثابت یا روزانه: در این روش، مجوز گیرنده معمولا یک مبلغ ثابت یا مقداری از درآمد خود را به عنوان حقوق مالکانه به صاحب مالکیت فکری پرداخت می‌کند. این مبلغ ممکن است به صورت سالیانه، ماهیانه یا به صورت دوره‌های زمانی دیگر تعیین شود.
- درصد از فروش یا درآمد: در این روش، مجوز گیرنده یک درصد از فروش یا درآمد خود را به عنوان حقوق مالکانه به صاحب مالکیت فکری پرداخت می‌کند. این درصد ممکن است ثابت باشد یا ممکن است بر اساس سطح فروش یا درآمد تغییر کند.
- پرداخت یکباره: در برخی موارد، مجوز گیرنده ممکن است بخواهد حقوق مالکانه را به صورت یکباره و یک مبلغ ثابت پرداخت کند. این معمولا در مواردی که مجوز گیرنده به صورت کامل مالک محصول یا خدمات مورد نظر نمی‌شود، اتفاق می‌افتد.
- مبادله‌ای: در برخی موارد، حقوق مالکانه می‌تواند به صورت مبادله‌ای باشد، به این معنی که مجوز گیرنده ممکن است بخواهد مجوز خود را در مقابل یک خدمات، محصول یا حتی حقوق مالکانه دیگری مبادله کند.
- سایر روش‌های مشترک: ممکن است روش‌های دیگری نیز برای پرداخت حقوق مالکانه وجود داشته باشد که بر اساس توافقات طرفین تعیین می‌شود. این شامل روش‌هایی مانند پرداخت بر اساس استفاده، پرداخت بر اساس ارزش افزوده و غیره است.
محدودیت‌های قرارداد لیسانس چیست؟
قرارداد لیسانس می‌توانند شامل محدودیت‌های مختلفی باشند که به صورت معمول در شروط و قسمت‌های مختلف قرارداد تعریف میشوند. این محدودیت‌ها به منظور تعیین حقوق و تعهدات طرفین، حفظ منافع صاحب مالکیت فکری، و جلوگیری از سوء استفاده‌ها و نقض حقوق مالکیتی اعمال میشوند.
برخی از محدودیت‌های رایج در قرارداد لیسانس عبارتند از:
- محدودیت‌های استفاده: این محدودیت‌ها تعیین می‌کنند که مجوز گیرنده چگونه می‌تواند از محصول یا خدمات مورد نظر استفاده کند. این شامل محدودیت‌هایی برای استفاده تجاری، استفاده شخصی، استفاده در یک محیط مشخص و غیره می‌شود.
- محدودیت‌های انتقال: این محدودیت‌ها تعیین می‌کنند که آیا مجوز گیرنده می‌تواند حقوق مالکیتی خود را به شخص یا شرکت دیگری انتقال دهد یا نه و در صورت انتقال، چه محدودیت‌هایی در این انتقال اعمال می‌شود.
- محدودیت‌های عدم رقابت: این محدودیت‌ها ممکن است در صورتی اعمال شوند که مجوز گیرنده به طور موازی یا پس از پایان قرارداد قصد داشته باشد که در یک صنعت یا بازار مشابه فعالیت کند و به عنوان رقیب صاحب مالکیت فکری حضور داشته باشد.
- محدودیت‌های عدم افشا: این محدودیت‌ها معمولا به منظور حفظ اطلاعات محرمانه و مشتریان تعریف میشوند و تعیین می‌کنند که مجوز گیرنده باید چگونه اطلاعات مربوط به محصول یا خدمات مورد مجوز را به سایر اشخاص یا شرکت‌ها فاش کند یا نکند.
- محدودیت‌های زمانی و جغرافیایی: این محدودیت‌ها تعیین می‌کنند که مجوز گیرنده در چه زمانی و در کدام مناطق جغرافیایی می‌تواند از محصول یا خدمات مورد مجوز استفاده کند.
- محدودیت‌های مالی: این محدودیت‌ها معمولا در قالب شروط مربوط به پرداخت حقوق مالکانه، هزینه‌ها و سایر پرداخت‌های مالی در قرارداد تعریف میشوند.
- محدودیت‌های استفاده از نام تجاری و نشانه تجاری: این محدودیت‌ها تعیین می‌کنند که مجوز گیرنده چگونه می‌تواند از نام تجاری، نشانه تجاری، لوگو و سایر علائم تجاری صاحب مالکیت فکری استفاده کند.
