به دلیل سودده بودن عرضه‌های اولیه سرمایه‌گذاران بسیاری تقاضای خرید این اوراق را دارند. در این مطلب به بررسی عرضه اولیه و علت پرسود بودن آن می‌پردازیم و به سؤالاتی مانند: عرضه اولیه چیست و مراحل خرید و فروش آن چگونه است؟ پاسخ می‌دهیم.

زمانی‌ که سهام یک شرکت برای اولین بار در بازار بورس ارائه شود عرضه اولیه نام می‌گیرد. معمولاً این سهام در تاریخ و ساعتی مشخص که از طرف ناظر بازار اعلام می‌شود و با تعداد محدود ارائه می‌شود. به طور معمول ناظر بازار، پیام مربوط به عرضه اولیه را بین ساعات 10 تا 13 منتشر می‌کند. عرضه‌های اولیه چندین بار در سال انجام می‌شوند که تعداد آن‌ها  چندان زیاد نیست. به عنوان مثال در سال گذشته 22 عرضه اولیه انجام گرفت.

چرا عرضه اولیه همیشه پرسود است؟

مبلغی که برای عرضه اولیه پرداخت می‌شود کمتر از ارزش واقعی آن است و احتمال بالا رفتن شارپی و سریع برای عرضه اولیه بسیار زیاد است. این موضوع سبب جذاب بودن این اوراق برای فعالان بازار بورس و اوراق بهادار می‌شود. این روند صعودی به اضافه قیمت پایین سهم و محدودیت در تعداد عرضه، سبب شده است که اکثر افرادی که کد بورسی دارند تمایل زیادی به خرید و حضور اوراق عرضه اولیه در پرتفوی خود داشته باشند. طبق آمار ارائه شده بیش از نود درصد مواقع، عرضه اولیه با سودی در حدود 20 تا 30 درصد همراه است. دلیل اصلی این سوددهی این است که در زمان عرضه اولیه، سهام شرکت با قیمتی کمتر از قیمتی که تحلیل‌گران برآورد کرده‌ بودند به فروش گذاشته می‌شود و همان‌طور که می‌دانیم هر چه تقاضا بیشتر و عرضه کمتر باشد، قیمت بالاتر می‌رود. البته بعد از مدت زمانی این قیمت به تعادل می‌رسد و سهامدار می‌تواند با بررسی اوضاع بازار و نحوه عملکرد شرکت تصمیم بگیرد که سهم خود را نگه دارد و یا به فروش برساند.  

مراحل خرید عرضه اولیه

پیش از آن که عرضه اولیه به روش بوک‌ بیلدینگ در بازار بورس تهران ارائه شود، خریداران عرضه اولیه با مشکلات زیادی روبرو بودند و خرید این اوراق کار راحتی نبود. چراکه در تعداد سفارش‌گذاری محدودیتی وجود نداشت و تعداد سفارشات زیادی به سامانه معاملاتی ارسال می‌شد؛ درحالی‌که تعداد سهم بسیار محدود بود. لذا تنها عده معدودی می‌توانستند از این سهام برخوردار شوند و عده زیادی دست خالی می‌ماندند. به دلیل این مشکلات، روش عرضه به روش بوک بیلدینگ تغییر کرد. در روش بوک بیلدینگ دیگر نیازی نیست خریداران سهام، در یک لحظه سفارش را وارد سیستم کنند و همچنین نوبت ارسال سفارش مهم نیست.

ویژگی‌های روش بوک بیلدینگ به شرح زیر است:

1. دارای بازه زمانی مشخص برای ثبت سفارش است. معمولاً از ساعت 10 صبح تا 12:30 ظهر.
2. دارای بازه قیمتی مشخص است. مثلاً از 365 تا 385 تومان.
3. دارای محدودیت خرید تعداد سهام توسط یک کد معاملاتی است. مثلاً 2000 برگه سهم.

در نتیجه سهامداران در آرامش و در زمان اعلام شده قیمت مورد نظر خود را وارد سیستم می‌کنند. چون اختصاص سهم در این روش دیگر بر اساس اولویت زمانی ثبت سفارش نیست؛ تفاوتی ندارد در ابتدای بازه زمانی در نظر گرفته‌شده و یا در انتهای آن سفارش خود را بگذارید. تنها نکته‌ای که باید رعایت کنید این است که سقف قیمت اعلام شده را در سفارش خود ثبت کنید تا عرضه اولیه به شما هم تعلق گیرد.

هنگام خرید عرضه اولیه به نکات زیر توجه کنید.

• با سهم آشنا شوید و درباره چشم‌انداز سود و زیان احتمالی شرکت مطالعه کنید.
• مدیریت شرکت، عوامل ریسک شرکت و سود عملیاتی شرکت را چک کنید تا آینده سهم را پیش‌بینی کنید.
• دائماً پیام ناظر را چک کنید تا زمان ارائه عرضه‌ اولیه را بدانید.
• دائماً حساب خود را شارژ کنید تا عرضه اولیه‌ای را از دست ندهید.
• دائماً قیمت سهم‌تان را چک کنید و حواستان به نقطه تعادل سهم باشد.

کی عرضه اولیه را بفروشیم؟

اگر این سؤال که بهترین زمان فروش عرضه‌های اولیه کی است؟ ذهن شما را مشغول کرده باشد؛ باید بگوییم که پس از متعادل شدن قیمت سهام، امکان فروش سهام‌تان وجود دارد اما بهتر است بسته به شرایطی مانند: ارزش سهام، شرایط سود و زیان شرکت، تعداد تقاضا و... اقدام به فروش سهام کنید. همان‌طور که گفتیم برای این که از ارزش سهام‌تان مطلع شوید هر روز سهم عرضه اولیه خود را چک کنید.

برای دانستن زمان مناسب فروش عرضه اولیه، بهتر است تا با عوامل تأثیرگذار در فروش این عرضه‌ها آشنا شویم. یکی از عوامل تأثیرگذار در فروش، تعداد سهام عرضه شده است. عامل دیگر رفتار سهامدار است.  در مطالعه رفتار سهامدار توجه کنید که، تا هنگامی‌که سهامدار عمده اقدام به فروش نکند ارزش سهم در روند افزایشی قرار دارد و هنگام فروش سهامدار عمده، باقی سهامداران نیز اقدام به فروش می‌کنند و قیمت سهم نزولی می‌شود. عامل تأثیرگذار دیگر که لازم است به آن توجه داشته باشیم، اخبار و شایعه‌ها هستند که هم بر روند خرید و هم روند فروش تأثیر می‌گذارند.

هنگام فروش عرضه اولیه خود به نکات زیر توجه کنید.

• بر طبق آنچه که در دنیا رایج است، هنگامی‌که 10 الی 20 درصد سود کردید وارد مرحله فروش می‌شوید، پس از آن دیگر تصمیم با خودتان است.
• گاهی اوقات و بنا به شرایط، دیده شده است که عرضه اولیه سود چندانی نداشته است.
• رفتار سهامداران عمده را دائماً مد نظر داشته باشید.
• به دو صورت حضوری و آنلاین می‌توانید عرضه اولیه خود را بفروشید.
• زمانی که فضای بازار مثبت است، افراد کمی حاضر به فروش سهم خود می‌شوند.
• تحلیل‌های تکنیکال و بنیادی که در مورد شرکت مربوطه منتشر می‌شود را مطالعه کنید، وضعیت شرکت، کوچکی و بزرگی آن را مد نظر بگیرید، وضعیت کلی بازار را رصد کنید و در آخر تصمیم به فروش بگیرید.

جمع بندی

زمانی که سهام شرکتی برای اولین بار در بازار بورس ارائه می‌شود و قابلیت خرید و فروش پیدا می‌کند عرضه اولیه صورت گرفته است. معمولاً این عرضه‌ها سودده هستند و سهامداران دچار ضرر نمی‌شوند. بر همین اصل توصیه می‌شود افرادی که از ضرر کردن در بورس وحشت دارند و علم بورسی و تجربه کافی ندارند؛ سرمایه‌گذاری در بورس را  با خرید عرضه اولیه آغاز کنند و در حین خرید و فروش عرضه اولیه به آموزش بورس و کسب تجربه در این بازار مشغول شوند.