ارتباطات بین المللی در حمل و نقل

حمل و نقل بین‌المللی به عنوان یکی از پایه‌های تجارت بین‌الملل و رشد اقتصاد جهانی، شناخته می‌شود که خود از عوامل مختلفی تاثیر می‌پذیرد. از جمله این عوامل را می‌توان ارتباطات بین‌المللی دانست.

در این نوشته قصد داریم نقش و تاثیر ارتباطات بینالمللی، متشکل از روابط میان کشورها، سازمان‌های بین دولتی، سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی، سازمان‌های مردم نهاد و شرکت‌های چندملیتی، بر حمل و نقل بین‌المللی را بررسی نماییم.

اصول اولیه در حمل و نقل بین‌المللی

حمل و نقل بین‌المللی همان گونه که از نام آن نیز به دست می‌آید، به انتقال و جابه‌جایی کالا و مسافر از کشوری به کشور دیگر گفته می‌شود، حمل و نقل بین‌المللی می‌تواند به طرق مختلف و به کمک انواع وسایل نقلیه زمینی، دریایی و هوایی انجام شود. در ادامه در چند بند به توضیح بهتر حمل و نقل بین‌المللی خواهیم پرداخت.

تاریخچه حمل و نقل بین‌المللی

حمل و نقل بین‌المللی از دیرباز و از زمانی که کشورهای مختلف به وجود آمده بودند، در جریان بود. هرچند که در ابتدا حمل و نقل مسافر دیر به دیر و تنها بین کشورهایی خاص انجام می‌شد و نیز حمل کالا از طریق زمینی و دریایی به ندرت و با تاخیر همراه بود.

اتفاقا هرچه به زمان حال نزدیک‌تر می‌شویم، با توسعه روشهای حمل و نقل و تعدد و تکرار در حمل و نقل کالا و مسافر به طرق مختلف مواجه هستیم. طبیعتا رشد و توسعه حمل و نقل بین‌المللی در هر کدام از بخش‌های دریایی، هوایی و زمینی علاوه بر پیشرفت وسایل نقلیه، تجهیزات مربوطه، روابط مسالمت آمیز بین کشورها و نیز جاده‌ها و مسیرهای بین‌المللی تاثیر پذیرفته است.

برای مثال اولین پرواز باربری در جهان در سال 1910 انجام گردید که تنها مسیری به میزان 105 کیلومتر را برای انتقال یک بسته بار 200 پوندی طی نمود که همین سفر نیز 66 دقیقه به طول انجامید. تنها یکسال بعد شروع استفاده از حمل و نقل هوایی و خدمات آن برای انتقال مرسولات پستی بود که حدود 6500 نامه در فاصله 13 کیلومتری جابه‌جا نمود، اما امروزه از حمل و نقل هوایی برای انتقال و جابه‌جایی بین دورترین نقاط بین‌المللی و حمل انواع کالا و مرسولات اعم از خشک یا خیس، سبک یا سنگین، بزرگ یا کوچک استفاده می‌شود.

در دیگر روش‌های حمل و نقل نیز رشد و توسعه را در طول زمان مشاهده می‌کنیم، به نحوی که در حال حاضر تقریبا هیچ سفر غیرممکنی و هیچ مرسوله غیرقابل انتقالی را نمی‌توان یافت.

تعریف حمل و نقل بین‌المللی

حمل و نقل بین‌المللی همانگونه که اشاره کردیم، به معنای انتقال و جابه‌جایی بین دو نقطه در سطح جهانی است. به نحوی که مبدا در یک کشور و مقصد در کشوری دیگر واقع شده باشد. به عبارت ساده‌تر تنها نکته‌ای که به حمل و نقل وصف بین‌المللی بودن اضافه می‌کند، همین جابه‌جایی بین کشورهای مختلف است و دیگر عوامل همچون روش حمل و نقل، آنچه که منتقل می‌شود و فاصله بین مبدا و مقصد اهمیت و تاثیری نخواهد داشت.

پس طبیعی است که هر چه روابط بین دو کشور مبدا و مقصد دوستانه‌تر و مسیر ارتباط و دسترسی آن‌ها مناسب‌تر باشد، حمل و نقل بین‌المللی نیز با سهولت و کیفیت بیشتری جریان خواهد یافت.

نکته دیگری که باید اشاره کنیم هدف از حمل و نقل بین‌المللی است که می‌تواند انتقال و جابه‌جایی مسافر و یا انتقال انواع کالا و مرسوله را هدف خود قرار داده باشد.

پس هرگاه وسیله نقلیه برای رساندن مرسوله، کالا یا مسافر خود، از مرزهای یک کشور خارج شده و به داخل مرز کشور دیگری وارد شده باشد، با حمل و نقل بین‌المللی مواجه هستیم و روش حمل و نقل و یا آنچه که موضوع حمل و نقل واقع شده است، وصف بین‌المللی بودن حمل و نقل را زایل نمی‌سازد.

انواع روش‌های حمل و نقل بین‌المللی

همانطور که اشاره کردیم، حمل و نقل بین‌المللی به انتقال و جابه‌جایی انواع کالا و مسافر از کشوری به کشور دیگر گفته می‌شود. حال باید بدانید که با توجه به مسیر حمل و نقلی که انتخاب می‌کنیم و به عبارت دیگر وسیله نقلیه مورد استفاده، چهار نوع از حمل و نقل بین‌المللی داریم. از انواع چهارگانه عبارتند از حمل و نقل بین‌المللی هوایی، حمل و نقل بین‌المللی زمینی، حمل و نقل بین‌المللی دریایی و حمل و نقل بین‌المللی ترکیبی که در ادامه هر کدام را به صورت مختصر معرفی می‌کنیم.

• حمل و نقل بین‌المللی زمینی: چنانچه انتقال و جابه‌جایی کالا و مرسوله به کمک انواع وسایل نقلیه زمینی و از طریق جاده‌های بین‌المللی انجام گیرد، با حمل و نقل بین‌المللی زمینی روبه‌رو هستیم. طبیعتا برای اینکه روش حمل زمینی امکان‌پذیر باشد، باید بین دو کشور مبدا و مقصد، ارتباطات زمینی وجود داشته باشد و در واقع عوامل طبیعی همچون آب‌ها یا کوهستان مانع از احداث جاده بین دو کشور نشده باشد.
• حمل و نقل بین‌المللی هوایی: چنانچه انتقال کالا و مسافر از طریق هوایی و به کمک انواع هواپیما از کشوری به کشور دیگر صورت گرفته باشد، با حمل و نقل بین‌المللی هوایی مواجه هستیم. برای آن که حمل هوایی ممکن شود، اولا باید فرودگاه‌های بین‌المللی بین دو کشور مبدا و مقصد وجود داشته باشد و ثانیا پرواز بین دو کشور در عمل میسر باشد.
• حمل و نقل بین‌المللی دریایی: در حمل و نقل دریایی، به کمک انواع کشتی‌ها و آبهای آزاد، کالا و مسافر را از یک کشور به کشور دیگر منتقل می‌سازیم. لازم به ذکر است که حمل و نقل دریایی بین‌المللی قدیمی‌ترین نوع از حمل و نقل کالا و مرسوله بین کشورهای مختلف را تشکیل می‌دهد که در حال حاضر به لطف ساخت و توسعه انواع بنادر و وسایل نقلیه، موفق شده است 90 درصد از حمل و نقل بین‌المللی کالا و مرسوله را به خود اختصاص دهد.
• حمل و نقل بین‌المللی ترکیبی: در حمل و نقل ترکیبی، از ترکیب حداقل دو روش برای انتقال و جابه‌جایی کالا و مرسوله بین کشور مبدا تا مقصد کمک گرفته می‌شود. این روش که ممکن است به دلیل صرفه اقتصادی و یا امکان عملی نداشتن یک روش واحد انتخاب شود، بیشتر با ترکیبی از حمل و نقل زمینی و دریایی همراه است، لیکن ممکن است که حمل هوایی نیز با هر کدام از حمل‌های زمینی یا دریایی ترکیب شود.

عوامل موثر بر توسعه حمل و نقل بین‌المللی

دانستیم که حمل و نقل بین‌المللی به هر نوعی از انتقال و جابه‌جایی کالا و مرسوله و نیز مسافر بین دو کشور متفاوت گفته می‌شود. اما مسلما صنعت حمل و نقل بین‌ا‌لمللی که امروزه به عنوان یکی از خدمات درآمدزا در جهان شناخته می‌شود، همیشه به همین شکل نبوده است.

در ادامه مهم‌ترین عواملی که بر توسعه حمل و نقل بین‌المللی نقش داشته است را در دو گروه عوامل ملی و عوامل فراملی معرفی خواهیم کرد.

عوامل ملی بر توسعه حمل و نقل بین‌المللی

حمل و نقل بین‌المللی کالا و مرسوله از ارکان متعددی تشکیل شده است و طبیعتا تغییر و توسعه در هر کدام از این ارکا‌‌‌ن‌ها، به توسعه نهایی در حمل و نقل می‌انجامد. اما باید در نظر داشته باشیم که برخی از عوامل تنها توسط کشور مبدا یا کشور مقصد و یا هر کشور دیگری باید ترتیب اثر داده شود، حال آن که در ابعاد فراملی، تصمیم‌گیری‌های بین‌المللی و روابط بین دو کشور باید در نظر گرفته شود.

از جمله عوامل داخلی که می‌تواند به توسعه حمل و نقل بین‌المللی بیانجامد را معرفی می‌کنیم.

• توسعه ناوگان‌های حمل و نقل: همانطور که می‌دانیم، حمل و نقل بین‌المللی به چهار روش مختلف انجام می‌شود که در هر کدام از این روش‌ها، وسیله نقلیه و مسیر حرکتی از دیگری متفاوت است، اما قطعا از وسیله نقلیه استفاده شده است.

همانگونه که تغییرات وسایل نقلیه از دیرباز تاکنون توانسته است کمیت و کیفیت حمل و نقل بین‌المللی را بهبود ببخشد، هر چه این توسعه ادامه یابد، حمل و نقل بین‌المللی نیز بهبود یافته است.

برای مثال چنانچه کشور مبدا هواپیمای مناسب برای انتقال و جابه‌جایی مرسوله در اختیار داشته باشد، بازرگانان داخلی می‌توانند از خدمات حمل و نقل داخلی برای واردات یا صادرات خود استفاده نمایند و در نتیجه هزینه کمتری برای حمل و جابه‌جایی مرسوله خود بپردازند.

اما در مقابل چنانچه ناوگان داخلی امکان و توان حمل مرسوله مورد نظر را نداشته باشد، ناگزیر خواهند بود که از شرکت‌های حمل و نقل خارجی کمک بگیرند و در نتیجه باید با صرف هزینه بیشتر، همان نتیجه سابق را دریافت نمایند.

پس هر چه وسایل نقلیه توسعه یابد، به نحوی که امکان حمل مرسولات سنگین‌تر و حجیم‌تر با انواع کیفیت‌ها و شکل و شمایل را دارا باشد، حمل و نقل بین‌المللی در آن کشور بهبود خواهد یافت.

• تجهیزات و مسیرهای بین‌المللی: در حمل و نقل بین‌المللی برخی از نکات مسیر حمل ناشی از عوامل طبیعی و موقعیت قرار گرفتن کشور بر روی نقشه تاثیر می‌پذیرد، حال آنکه برخی دیگر از آن‌ها می‌تواند به وسیله انسان توسعه یابد.

برای مثال ساخت جاده‌های بین‌المللی ایمن و مناسب که توان حمل و جابه‌جایی انواع وسایل نقلیه زمینی را در ابعاد و تعداد بیشتر دارا باشد، به توسعه حمل و نقل زمینی آن کشور خواهد انجامید.

همانطور که ساخت فرودگاه‌های مناسب برای فرود و پرواز هواپیماها سنگین و بزرگ امکان عملی پروازها را توسعه می‌بخشد. پس تجهیزات حمل و نقل نیز به میزان وسیله حمل و نقل، برای بهبود و توسعه حمل و نقل بین‌المللی یک کشور مهم است.

• قوانین ملی کشور: از دیگر نکات مهم که می‌تواند حمل و نقل بین‌المللی یک کشور را بهبود بخشیده و یا سرعت و کیفیت آن را کاهش دهد، می‌توان به قوانین ملی آن کشور اشاره کرد. توضیح آن که قوانین ملی کشورها، مادامی که طرف حمل و نقل باشند و یا آن که به عنوان کشور واسطه قصد ورود و خروج به خاک آن کشور وجود داشته باشد، در کیفیت و امکان حمل و نقل بین‌المللی موثر است.

از مهم‌ترین این قوانین می‌توان به مقررات گمرکی اشاره کرد که تشریفات و امور اداری بابت ترخیص از گمرک مبدا و مقصد، صدور اجازه ورود و خروج کالا و مرسوله از خاک کشور و نیز هزینه‌ها، مالیات و عوارض خروج کالا و مرسوله از کشور و یا ورود آن را مقرر می‌سازد.

دیگر انواع قوانین داخلی می‌توان به محدودیت‌ها در حمل و جابه‌جایی مرسولات و نیز دوستانه بودن قوانین با حمل و نقل بین‌المللی و حمایت از امنیت آن اشاره کرد. برای مثال هیچ مرسوله‌ای که شامل مشروبات الکلی باشد، به دلیل قوانین ملی ایران، نمی‌تواند از خاک ایران عبور نماید، حتی اگر ایران تنها به عنوان واسطه ایفای نقش نماید و مبدا و مقصد مرسوله نباشد.

در نتیجه بدیهی است که هرچه قوانین داخلی، نگاه دوستانه‌تر و حمایتگرایانه‌تری نسبت به حمل و نقل بین‌المللی داشته باشند، توسعه روش‌ها، کیفیت و کمیت حمل و نقل بین‌المللی را شاهد خواهیم بود.

ارتباطات بین‌المللی در قالب عوامل فراملی بر توسعه حمل و نقل

شاید در نگاه اول به نظر برسد که عوامل داخلی و ملی هستند که بر توسعه حمل و نقل بین‌المللی آن کشور تاثیر اصلی را دارند، اما حقیقت آن است که عوامل فراملی که در ادامه معرفی خواهیم کرد، اثر مستقیم و مهمی بر این موضوع دارند.

در نظر داشته باشیم که در حمل و نقل بین‌المللی، حداقل دو کشور و گاه بیش از دو کشور دخیل هستند، پس طبیعی است که عوامل فراملی بر رشد و توسعه آن موثر باشند. عوامل بین‌المللی که هر کدام بخشی از ارتباطات بین‌المللی را تشکیل می‌دهند، و برخی از آن‌ها مورد بررسی در علم روابط بین‌الملل نیز قرار می‌گیرد به شرح ذیل بررسی می‌کنیم.

قوانین و مقررات بین‌المللی

قوانین بین‌المللی با وجود آن که شاید در نگاه اول دور از دسترس به نظر می‌رسیدند، اما از زمان جنگ‌های جهانی مورد عنایت قرار گرفته و مسیرهای تدوین و توسعه را به نسبت قابل توجهی پیمودند.

در نظر داشته باشید که قوانین و مقررات بین‌المللی را می‌توان از نقطه نظرات مختلفی تقسیم‌بندی کرد. برای مثال در یک تقسیم‌بندی می‌توان به دامنه شمول جغرافیایی آن‌ها نظر داشت. برای مثال مقررات منطقه‌ای را در مقابل مقررات فرامنطقه‌ای و جهان شمول قرار داد.

یا در مثالی دیگر می‌توان به مقررات بین‌المللی الزامی و مقررات بین‌المللی تشویقی یا توجیهی اشاره کرد. در حالی که گروه اول از این دسته‌بندی باید توسط کشورهای عضو و یا حتی کلیه کشورها مورد رعایت قرار گیرد و تخلف از آن‌ها می‌تواند ضمانت اجرا برای کشور متخلف به همراه آورد، در گروه دوم با مقرراتی مواجه هستیم که تنها جنبه تشویقی یا توجیهی داشته و بهتر آن است که کشورها به آن‌ها تن دهند.

در حوزه حمل و نقل بین‌المللی نیز قوانین و مقررات متعددی وجود دارند که اتفاقا به توسعه حمل و نقل و تجارت بین‌الملل کمک شایانی کرده‌اند. این گروه از مقررات که شامل 44 مورد مختلف اعم از کنوانسیون‌ها یا دیگر مقررات هستند، توانسته‌اند علاوه بر بهبود مقررات داخلی کشورها و تسهیل برخی عوامل همچون گمرکات کشورها، امنیت و سلامت بین‌المللی را نیز حمایت نمایند.

برای مثال در یکی از این قوانین، انواع کالا و مرسولات به گروه‌های 9‌گانه خطر تقسیم شده‌اند. هدف از این تقسیم‌بندی آن است که کالاهای خطرناک از غیرخطرناک مجزا شده و با طبقه‌بندی انجام شده، نظارت لازم برای هر کدام اعمال شود.

برای مثال گروه کالاها در این تقسیم‌بندی به کالاهای ممنوعه، کالاهای مجاز و کالاهای مشروط تقسیم می‌شود. در گروه کالاهای ممنوعه، با آن قبیل از کالا و مرسوله مواجه هستیم که اصولا حمل و نقل و جابه‌جایی آن‌ها ممنوع است، دلیل این ممنوعیت به ماهیت کالا و اثرات مخربی که بر محیط زیست و بقای جانداری و گونه‌های گیاهی خواهد داشت باز می‌گردد.

حال آن که گروه کالاهای مجاز می‌توانند به راحتی توسط انواع وسایل نقلیه بین نقاط مختلف جابه‌جا شوند. این گروه که اتفاقا بیشترین تنوع و تعدد را هم دارا هستند، نه بر محیط زیست و نه بر سلامت گونه‌های گیاهی و جانداری، در حین بارگیری، حمل و نقل و تخلیه تاثیر منفی نخواهند گذاشت.

اما در نهایت گروه کالاهای مشروط قرار دارند. گروه کالاهای مشروط می‌توانند خطرآفرین باشند اما چنانچه شرایط و ضوابط لازم جهت حفظ استانداردهای بارگیری، حمل و تخلیه رعایت شود، بسته‌بندی‌ها مطابق با مقررات و استانداردها انجام شود، حمل و نقل این گروه از کالاها مجاز خواهد بود و خطری به محیط زیست و دیگر گونه‌های جاندار وارد نخواهد ساخت.

مثالی که از انواع گروه‌های کالایی زده شد، در قالب مقررات متحدالشکلی به تصویب رسیده و مورد توجه کلیه کشورها قرار دارد. اثر این قانون‌گذاری را باید در تسهیل حمل و نقل دانست. در واقع برخلاف آنچه که ممکن است تصور شود محدودیت و ممنوعیت به همراه آورده است، این مقررات توانسته است مراودات کشورها در حمل انواع کالاها را تسهیل نماید. زیرا مقررات واحدی وجود دارد که با استناد به آن تکلیف هر دو کشور و نیز شرکت حمل و نقل بین المللی مشخص است و دیگر نیازی به تنظیم آیین‌نامه و موافقت‌نامه بین طرفین در هر مرتبه از حمل و نقل وجود نخواهد داشت.

از دیگر مقررات مهمی که توانسته حمل و نقل بین‌المللی را توسعه بخشد و متاثر از ارتباطات موثر بین‌المللی بوده است، باید به قوانین گمرکی اشاره کرد. مطابق با این مقررات بسیاری از کشورها تسهیلات گمرکی بین خود ایجاد کرده‌اند. به نحوی که

• اولا عوارض و مالیات‌هایی که کشورهای واسطه برای عبور و مرور از وسایل نقلیه دریافت می‌نمایند منصفانه‌تر تنظیم شده است
• و ثانیا بررسی و بازرسی مرسولات در مرزهای هر کشور مجددا انجام نمی‌شود و به تاییدیه بازرسی که کشور مبدا یا کشور مقصد صادر کرده و در اختیار راننده قرار داده است، اعتماد خواهد شد.

در این مثال نیز می‌بینیم که قانونگذاری توانسته است از اعمال سلیقه کشورها و نیز تغییرات موردی و فصلی که ناشی از تغییرات سیاسی و داخلی کشور است جلوگیری نموده و در نتیجه حمل و نقل مناسب‌تر و ساده‌تری را ایجاد نماید.

به عنوان آخرین مثال از قوانین بین‌المللی که در اثر ایجاد ارتباطات موثر بین‌المللی تدوین شد و در نهایت بر توسعه تجارت و حمل و نقل بین‌الملل اثر مستقیم و مناسبی نهاد به اینکوترمزها اشاره می‌کنیم. اینکوترمزها به مجموعه‌ای مقررات متحد الشکلی گفته می‌شود که بر انواع روش‌های حمل و نقل دریایی، هوایی و زمینی پرداخته است.

این ترمزها که انواع متعددی را شامل می‌شوند، تعهدات هر یک از خریدار، فروشنده و نیز متصدی حمل و نقل را توضیح دادهاند و حدود مسئولیت‌های هر کدام را در موضوعات مختلف از حمل، نگهداری، بیمه مرسوله، تخلیه و بارگیری مرسوله، ترخیص از گمرکات بررسی و تعیین تکلیف کرده‌‌اند. در نتیجه طرفین یک قرارداد خرید و فروش بین‌الملل تنها کافی است که یکی از ترمزها را انتخاب نمایند و از انجام مذاکرات طولانی بی‌نیاز شوند.

امری که نه تنها تجارت بین‌الملل را بلکه حمل و نقل مرسوله و کالای خریداری شده را نیز تسهیل نموده است و مثالی از نقل ارتباطات مناسب بین‌المللی در توسعه حمل و نقل بین‌الملل است.

روابط دوجانبه، چندجانبه و بین‌المللی کشورها

هر چه ارتباطات بین کشورها بهتر باشد، طبیعی است که روابط تجاری و اقتصادی آن‌ها نیز بهتر خواهد بود. ارتباطات بین کشورها که می‌تواند به صورت بین‌المللی یا به صورت منطقه‌ای و بین دو یا چند کشور مشخص جریان داشته باشد، بیشتر در قالب سیاسی خود را نشان میدهد اما اثرگذاری آن در کلیه حوزه‌ها به چشم می‌خورد.

برای مثال از زمانی که روابط بین‌المللی بین کشورهای اتحادیه اروپا به وضعیت نزدیک و صلح آمیز امروزه درآمد، تجارت بین این کشورها و نیز قوانین حمل و نقل بین‌المللی همچون گمرکات و نظارت بر مرسولات، و نیز هزینه‌هایی که برای هر حمل و نقل باید پرداخت شود، تسهیل گردید. امری که حمل و نقل بین‌المللی بین این کشورها را با موج جدیدی مواجه ساخت.

یا در مثالی دیگر می‌توان به رابطه خصمانه سیاسی بین دو کشور اشاره کرد. برای مثال کشور هند و پاکستان در همسایگی همدیگر قرار داشته و حتی از مشترکات فرهنگی قابل توجهی نیز برخوردارند. اما به دلیل مخاصمات سیاسی که بین دو کشور وجود دارد، امضای قراردادهای تجاری بین دو کشور و طبیعتا حمل و نقل بین‌المللی بین آن‌ها به سادگی میسر نیست.

پس همانگونه که در قالب مثال‌های مثبت و منفی اشاره شد، هرچه ارتباطات بین‌المللی یک کشور با دیگر کشورها، چه در سطح منطقه‌ای و چه فرامنطقه‌ای، مناسب‌تر باشد، تجارت بین‌الملل آن کشور نیز توسعه خواهد یافت و در نتیجه نیاز به خدمات حمل و نقل بین‌المللی نیز افزایش خواهد داشت.

برای مثال کشور ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی که در آن قرار دارد و دسترسی به آب‌های آزاد، در عمل توان بالقوه بالایی در ایفای نقش در حمل و نقل بین‌المللی برخوردار است. اما به دلایل سیاسی که به اعمال تحریم‌ها و محدودیت‌ها به کشور ایران انجامید، امکان اجرایی برای استفاده از این توانمندی‌ها از ایران سلب شد. پس مشاهده می‌کنیم که ارتباطات بین‌الملل بر نقش کشور در بازارهای بین‌المللی و نیز در حوزه حمل و نقل و تجارت بین‌الملل تاثیر گذاشته است.

علاوه بر موارد یاد شده می‌تواند به توسعه دانش و فناوری بین‌المللی اشاره کرد که در صورتی که ارتباطات بین کشورها مسالمت آمیز باشد، با کیفیت و سرعت بهتری در جریان خواهد بود. برای مثال به عوامل مختلف داخلی اشاره کردیم که می‌تواند به سرعت و کیفیت حمل و نقل بین‌المللی تاثیر گذارد که از آن بین وسایل نقلیه و مسیرهای حرکتی را باید در نظر بگیریم.

حال چنانچه کشوری که به دانش و فناوری مناسب‌تری دست یافته است، یافته‌های خود یا خودرو و وسایل نقلیه ساخته شده خود را در انحصار داخلی نگه دارد، نمی‌توان انتظار داشت که حمل و نقل بین‌المللی در کلیه نقاط جهان به یه کیفیت بهبود یابد و یا حتی ممکن است که به نوعی از انحصار نیز بیانجامد. حال آن که ارتباطات مناسب کشورها با هم می‌تواند توسعه متقارن‌تر ناوگا‌ن‌های حمل و نقل و مسیرهای حمل را به ارمغان آورد که در نتیجه حمل و نقل و تجارت بین‌المللی را بهبود خواهد بخشید.

صلح بین‌الملل

منظور از صلح بین‌المللی تنها به وضعیت جنگ‌های جهانی اشاره ندارد، بلکه کلیه موضوعاتی که روابط بین‌الملل را مخدوش نماید و صلح و آسایش عمومی را تحت تاثیر قرار دهد، در این گروه گنجانده خواهد شد. برای مثال بلوک‌کشی‌هایی که در دوره‌های زمانی مختلف شاهد آن‌ها بودیم و در نتیجه گروه‌های مختلف از کشورها در مقابل یکدیگر قرار گرفتند، به نوعی صلح بین‌الملل را هدف قرار داده و در نتیجه ارتباطات بین‌المللی، تجارت بین‌الملل و طبیعتا حمل و نقل بین‌المللی را نیز متاثر ساخته بود.

در این خصوص باید اشاره کنیم که توسعه قوانین و مقررات بین‌الملل، بهبود روابط تجاری و امنیت سرمایه، کالا و مرسولات، زمانی تامین می‌شود که وضعیت صلح آمیزی بر کشورها و نیز مسیرهای حرکت بین‌المللی حاکم باشد.

برای مثال زمانی که به دلیل اختلافات سیاسی بین دو کشور، امنیت آب‌های آزاد آن منطقه به خطر می‌افتد، دیگر اهمیتی ندارد که کشتی در حال حرکت تحت پرچم کدام کشور است، یا از کدام کشور می‌آید و به چه مقصدی در حال حرکت است. در هر حال این کشتی و مرسولات آن از عدم امنیتی که بر آب‌های آن منطقه جریان دارد متضرر خواهد شد.

اما در زمان صلح بین‌الملل است که منافع عمومی بر منافع خصوصی کشورها ترجیح داده می‌شود، قدرت، اختیارات و دامنه نفوذ سازمان‌های بین‌المللی بهبود می‌یابد، مقررات و آیین‌نامه‌های بین‌المللی تدوین شده و مورد احترام و حمایت کشورها قرار می‌گیرد و به عبارت ساده‌تر در وضعیت صلح جهانی، روابط بین‌الملل وضعیت بهتری خواهد داشت، تجارت بین‌الملل توسعه یافته و در نتیجه به خدمات حمل و نقل بین‌المللی نیاز خواهیم داشت.

منافع ملی کشورها

از زمانی که کشورها پذیرفتند که منافع ملی ایشان با منافع بین‌المللی گره خورده است، وضعیت ارتباطات بین‌الملل، تجارت بین‌المللی و در نتیجه حمل و نقل بین‌الملل توسعه یافت. اما همچنان نیز هستند کشورهایی که منافع کوتاه مدت و داخلی خود را به منافع بلندمدت ترجیح می‌دهند.

البته در نظر داشته باشیم که دولت و حاکمیت در هر کشور وظیفه دارد که بهترین شرایط زیستی را برای شهروندان خود فراهم سازد. شرایطی که علاوه بر عوامل اقتصادی، به امنیت، احترام بین‌الملل، سلامت و تحصیل ایشان مرتبط است.

پس طبیعتا اگر کشوری، توسعه روابط خارجی خود را مانعی در مقابل منافع ملی و وضعیت داخلی شهروندان خود تشخیص دهد، از ورود به ارتباطات بین‌المللی خودداری کرده و یا آن را کاهش خواهد داد. پس می‌توان این گونه نتیجه گرفت که منافع ملی کشورها، یکی از عواملی است که ارتباطات آن کشور با بازارهای بین‌المللی، ورود وی به تجارت بین‌الملل و در نتیجه نیاز به حمل و نقل بین‌المللی را موثر خواهد ساخت.

البته که این امر به پیوستن کشورها به سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی، پذیرش و اجرای قوانین و مقررات بین‌المللی، ایفای نقش در بهبود وضعیت امنیت و سلامت مسیرهای بین‌المللی و دیگر موارد مشابه نیز موثر خواهد بود.

نهادها و سازمان‌های بین‌المللی

نهادها و سازمان‌های بین‌المللی که وقوع جنگ‌های جهانی نیاز به وجود آن‌ها را به ما نشان داد در طول زمان از مرحله تاسیس تا تاثیرگذاری دوره‌های مختلفی را طی کرده‌اند. به نحوی که در حال حاضر نسبت به دوره‌های زمانی پیشین، این نهادها و سازمان‌ها در توسعه ارتباطات بین‌الملل و مدیریت روابط بین‌المللی بین کشورها نقش مهمی ایفا می‌کنند.

تاثیرگذاری موسسات و نهادهای یاد شده را علاوه بر مرحله نظارت و برخورد با کشورهای متخطی، باید در مرحله قانونگذاری نیز دنبال کرد. در واقع همانطور که پیش از این نیز اشاره کردیم، تدوین و توسعه مقررات بین‌المللی گامی موثر در توسعه حمل و نقل بین‌المللی بود.

حال باید اشاره کنیم که نهادهای بین‌المللی متولی این مقررات هستند. در واقع سازمان‌های بین‌المللی هستند که علاوه بر تدوین و توسعه مقررات، بر اجرای آن‌ها نیز نظارت دارند.

اشاره کردیم که برخی از مقررات لزوما باید توسط کشورها رعایت شوند و برخی از آن‌ها جنبه تشویقی یا توصیه‌ای داشته و الزامی برای رعایت آن‌ها وجود ندارد. حال باید بدانید که الزام کشورهای مستقل به رعایت مقررات بین‌المللی تنها در صورتی ممکن است که یک نهاد یا سازمان بین‌المللی وجود داشته باشد که دامنه نفوذ و اختیارات کافی را دارا باشد.

در نتیجه این سازمان‌ها که قدرت و اختیارات خود را از کشورهای عضو دریافت می‌کنند، می‌توانند ادامه زندگی بین‌المللی مسالمت آمیز و ارتباطات موثر بین‌المللی را بهبود بخشند، امری که مشخصا به توسعه تجارت بین‌الملل و در نتیجه بهبود حمل و نقل بین‌المللی خواهد انجامید.

در نهایت همانگونه که مشاهده می‌شود، عوامل و دلایل مختلفی در سطح جهانی وجود دارند که می‌توانند به کیفیت تجارت و روابط بین‌الملل تاثیر گذاشته، نیاز به حمل و نقل بین‌المللی را تعیین تکلیف نموده و حتی کیفیت و سلامت مرسولات در حمل و نقل بین‌المللی را تعیین تکلیف نمایند، اما کلیه این عوامل را می‌توان ذیل یک عنوان واحد، یعنی ارتباطات بین‌المللی تجمیع نمود.